Wierzyciel (łac. creditor) – osoba, która na podstawie tytułu wykonawczego może w ramach postępowania egzekucyjnego żądać przymusowego spełnienia określonego w nim świadczenia - pieniężnego lub niepieniężnego, do którego zobowiązany jest dłużnika. Wierzycielowi w celu realizacji tytułu wykonawczego przysługują określone prawa.
Wierzyciel ma prawo do :
- Egzekucji sądowej (komorniczej)
- Wyboru Komornika
- Zlecenia Komornikowi poszukiwania majątku dłużnika
- Wyboru sposobów egzekucji
- Zabezpieczenia roszczenia
Prawo do egzekucji sądowej
Egzekucja sądowa to prowadzone na podstawie kodeksu postępowania cywilnego czynności, mające na celu przymusową realizację tytułu wykonawczego i określonego w nim obowiązku świadczenia, które winien spełnić dłużnik. Właściwym do wszczęcie i prowadzenia postępowania egzekucyjnego w zakresie świadczeń pieniężnych i niektórych świadczeń niepieniężnych jest komornik sądowy.
Elementarnym uprawnieniem każdego z wierzycieli jest prawo do egzekucji sądowej, a więc dochodzenia należnych mu świadczeń, zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa. Komornik sądowy jest gwarantem wykonalności orzeczeń sądowych wydanych w imieniu Rzeczypospolitej Polskiej oraz innych tytułów wykonawczych.
Podstawą wszczęcia postępowania egzekucyjnego jest wniosek wierzyciela wskazujący świadczenie, które winien spełnić dłużnik oraz sposoby egzekucyjne. Do wniosku należy dołączyć tytuł wykonawczy.
Prawo wyboru komornika
Wierzyciel ma prawo wyboru komornika sądowego na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, do którego chce złożyć wniosek o wszczęcie postępowania egzekucyjnego. Wyjątkiem są sprawy o egzekucję z nieruchomości oraz sprawy, w których przepisy o egzekucji z nieruchomości stosuje się odpowiednio oraz w przypadku posiadania przez komornika sądowego sześciomiesięcznych zaległości w prowadzeniu postępowań egzekucyjnych. Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym w Gorzowie Wielkopolskim Paweł Żurawski, nie posiada zaległości w prowadzeniu postępowań egzekucyjnych. Wierzyciel, dokonując wyboru komornika, składa wraz z wnioskiem o wszczęcie egzekucji bądź odrębnym pismem oświadczenie, że korzysta z prawa wyboru komornika na podstawie art. 8 ustawy o komornikach sądowych i egzekucji.
Zlecenie poszukiwania majątku
Wierzyciel powinien wskazać komornikowi sądowemu składniki majątkowe oraz źródła dochodów dłużnika do których chce skierować postępowanie egzekucyjne. Wskazanie jak największej liczy informacji o dłużnik znacznie przyczynie się do skuteczności prowadzonych postępowań egzekucyjnych. W większości jednak przypadków wierzyciel nie dysponuje informacjami na temat majątku dłużnika. W takiej sytuacji celowym jest zlecenie komornikowi sądowemu poszukiwania składników majątkowych dłużnika. Zlecenie poszukiwania majątku dłużnika może zostać dodane w treści wniosku o wszczęcie egzekucji bądź może być złożone odrębnym pismem. Zazwyczaj przybiera ono formę następującego zapisu „Na podstawie art. 80121 kpc zlecam komornikowi sądowemu poszukiwanie majątku dłużnika”. W przypadku takiego zlecenia, komornik niezwłocznie podejmuje niezbędne czynności zmierzające do ustalenia składników majątkowych dłużnika, w celu ich zajęcia i zaspokojenia wierzyciela bądź o dokonanych ustaleniach zawiadamia wierzyciela w celu złożenia stosownych wniosków egzekucyjnych w tym zakresie np. w zakresie egzekucji z nieruchomości.
W przypadku otrzymania zlecenia poszukiwania majątku dłużnika w trybie art. 80121 kpc, komornik sądowy pobiera od wierzyciela opłatę stałą w wysokości 2% przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego, obecnie wynoszącą - 83,85 zł z podatkiem VAT (wierzyciel otrzymuje fakturę VAT). Przedmiotowa opłata jako koszt celowy postępowania egzekucyjnego zwracana jest w pierwszej kolejności wierzycielowi.
Znaczna część realizowanych w ramach poszukiwania majątku dłużnika czynności jest nieodpłatna (m.in. zapytanie o pojazdy dłużnika - CEPiK, ustalenie własności nieruchomości - Geoportal, zapytanie do Biura Ewidencji Ludności, ustalenia w Centralnej Ewidencji i Informacja o Działalności Gospodarczej, Informator Prawo Gospodarczy i szereg innych czynności), jednkaże nie wszystkie i z częścią z nich wiążą się dodatkowe opłaty m.in. za:
- zapytanie do ZUS przez platformę e-PUE - 34,69 zł + 0,50 zł (35,19 zł),
- zapytanie do Urzędu Skarbowego - 45,00 zł,
- zapytanie o Centralnej Bazy Danych Ksiąg Wieczystych - 20,00 zł
- zapytanie o rachunki bankowego dłużnika OGNIVO - w załączeniu lista banków i zestawienie opłat za zapytanie.
Wierzyciele, którzy uznają za celowe złożenie komornikowi zlecenia poszukiwania majątku dłużnika oraz skierowania płatnych zapytań, mogą bez konieczności oczekiwania na wezwanie komornika, uiścić przedmiotowe opłaty na rachunek bankowy komornika sądowego, co z pewnością przyczyni się do sprawniejszego prowadzenia postępowania egzekucyjnego i ograniczy bezefektywną korespondnecję.
Sposoby egzekucji
Wierzyciel we wniosku o wszczęcie postępowania egzekucyjnego winien wskazać sposoby egzekucji, a więc określić zakres składników majątkowych dłużnika, do których winno być skierowane postępowanie egzekucyjne. Przepisy kodeksu postępowania cywilnego wyróżniają następujące sposoby egzekucji: z ruchomości, wynagrodzenia za pracę, wierzytelności (m.in. pobieranych świadczeń lub innych dochodów), rachunków bankowych, innych prawa majątkowych oraz nieruchomości. Wierzyciel jest gestorem postępowania egzekucyjnego i może wnioskować o egzekwowanie świadczenia w oparciu o wszystkie przewidziane powyżej sposoby egzekucji i w stosunku do całego majątku dłużnika.
Celowym jest żeby wierzyciel w toku postępowania egzekucyjnego wskazywał jak najwięcej informacji dotyczących majątku dłużnika i wybierał takie sposoby egzekucji, które w sposób skuteczny zaspokoją jego należności.
Zabezpieczenie roszczenia
W celu zabezpieczenia przyszłych należności, które nie zostały jeszcze stwierdzone tytułem wykonawczym, wierzyciel zwany wówczas uprawnionym można zabezpieczyć przysługujące mu roszczenie w drodze postępowania zabezpieczającego, które może poprzedzać ewentualne przyszłe postępowanie egzekucyjne. Należności pieniężne uzyskane w wyniku przeprowadzenia postępowania zabezpieczającego przekazuje się na rachunek depozytowy sądu, a podlegają one wydaniu wierzycielowi po uzyskaniu przez niego tytułu wykonawczego i wszczęciu egzekucji. Postępowanie zabezpieczające przeprowadzone jest na podstawie wniosku uprawnionego składanego podobnie jak w postępowaniu egzekucyjnym i dołączonego do niego tytułu zabezpieczającego m.in. nieprawomocnego tytułu egzekucyjnego, co ustawodawca dopuszcza w niektórych sytuacjach bądź orzeczenia Sądu w przedmiocie zabezpieczenia.