Dłużnik – osoba zobowiązania na podstawie tytułu wykonawczego do spełnienia określonego świadczenia (pieniężnego lub niepieniężnego) na rzecz wierzyciela. Obowiązek spełnienia świadczenia wskazanego w tytule wykonawczym jest przymusowo realizowany w toku postępowania egzekucyjnego. Dłużnik jest stroną postępowania egzekucyjnego, które nakłada na niego określone obowiązki.
Dłużnik ma obowiązek:
- Spełnienia świadczenia,
- Znoszenia egzekucji sądowej,
- Udzielania Komornikowi wszelkich wyjaśnień i stawienia się na jego wezwanie,
- Informowania Komornika o zmianie miejsca pobytu.
Spełnienie świadczenia
Elementarnym obowiązkiem każdego dłużnika jest spełnienia świadczenia, określonego w tytule wykonawczym. W przypadku egzekucji świadczeń pieniężnych obowiązek ten polega na zapłacie egzekwowanych należności wraz z kosztami postępowania egzekucyjnego na rachunek bankowy bądź w kancelarii komornika sądowego. Potwierdzenie wpłaty wystawione przez komornika sądowego ma ten sam skutek jak pokwitowanie sporządzone w formie dokumentu urzędowego. Spełnienia w całości świadczenia wskazanego w tytule wykonawczym, a więc m.in. spłata całość zadłużenia, kończy postępowanie egzekucyjne, a podjęte czynności m.in. zajęcia składników majątkowych upadają z mocy prawa. Po spłacie całości zadłużenia wskazanego w tytule wykonawczym, komornik sądowy dokonuje stosownej adnotację na tytule wykonawczym który nie jest już zwracany wierzyciela, lecz pozostaje w aktach egzekucyjnych. Zapłata egzekwowanego świadczenia u komornika sądowego ma więc charakter pewny: jednoznacznie zwalnia dłużnika z długu, zapobiega przyszłej egzekucji (wzmianka na tytule wykonawczym o spełnieniu świadczenia i pozostawienie go w aktach bez zwrotu wierzycielowi) oraz eliminuje skutki wszczętej egzekucji oraz zapobiega podjęciu kolejnych czynności egzekucyjnych (ze względu na konieczność zakończenia egzekucji). Powyższe konsekwencje występują automatycznie, tylko w przypadku spełnienia świadczenia u komornika sądowego. Z drugiej strony brak zapłaty lub spełnienia egzekwowanego świadczenia powoduje podjęcie kolejnych czynności egzekucyjnych, co może generować wzrost kosztów postępowania egzekucyjnego, które jako koszty celowe obciążają dłużnika.
Znoszenie egzekucji sądowej
Złożenie przez wierzyciela wniosku o wszczęcie postępowania egzekucyjnego rodzi automatycznie obowiązek podjęcia czynności egzekucyjnych zgodnie z wnioskiem wierzyciela. Komornik sądowy nie jest uprawniony do badania zasadności i wymagalności obowiązku objętego tytułem wykonawczym. Na dłużniku spoczywa obowiązek znoszenia faktu przeprowadzanych przez komornika czynności egzekucyjnych oraz nie utrudniania w ich podejmowaniu. W szczególności dłużnik nie może usuwać, ukrywać, zbywać, darować, niszczyć, rzeczywiście lub pozornie obciążać albo uszkadzać składniki swojego majątku zajęte lub zagrożone zajęciem, co może grozić odpowiedzialnością karną.
Udzielanie komornikowi wyjaśnień i stawienie się na jego wezwanie
Dłużnik ma obowiązek udzielenia komornikowi wyjaśnień w zakresie prowadzonego postępowania egzekucyjnego m.in. mających na celu ochronę praw osób trzecich oraz innych uczestników postępowania nie zobowiązanych do spełnienia świadczenia. Inne osoby nie będące stronami postępowania egzekucyjnego (tj. nie będące dłużnikiem ani wierzycielem) mają obowiązek udzielania komornikowi wszelkich niezbędnych informacji zmierzających do realizacji tytułu wykonawczego pod rygorem ukarania grzywną. Dłużnik powinien stawić się na wezwanie komornika sądowego, bez względu na sposób jego doręczenia i przekazania np. przez pocztę, pozostawione w drzwiach mieszkaniu, miejscu pracy czy też w miejscu prowadzenia działalności gospodarczej wezwanie.
Informowanie Komornika o zmianie miejsca pobytu
Na dłużniku ciąży również obowiązek informowania komornika sądowego o każdej zmianie miejsca pobytu trwającej dłużej niż miesiąc. Zmiana miejsca pobytu bez poinformowania Komornika zagrożona jest karą grzywny.